اپلیکیشن سرور به‌بیان ساده یعنی نرم‌افزاری که درخواست‌های کاربران را پردازش می‌کند و پاسخ مناسب را از پایگاه داده یا سرویس‌های داخلی می‌فرستد. جالب است بدانید که بازار جهانی برای این نوع سرویس‌ها در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۴.۹ میلیارد دلار ارزش داشته‌است و طبق پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۵۲ میلیارد دلار برسد؛ یعنی رشدی با نرخ مرکب سالانه بیش از ۱۳ درصد را تجربه می‌کند.

در این مقاله، ابتدا توضیح می‌دهیم که سرویس اپلیکیشن سرور چیست و چه اهمیتی دارد، سپس ارتباط آن با وب سرور و پایگاه داده را بررسی می‌کنیم. به‌علاوه، با انواع مدل‌های سرور برای اپلیکیشن آشنا می‌شویم، نحوه ارتباط آن با اپلیکیشن‌های موبایل (مثل اندروید و فایل‌های apk) را بررسی می‌کنیم و در نهایت مزایای کلیدی این فناوری را برای سازمان‌ها و توسعه‌دهندگان شرح می‌دهیم. پس تا انتهای این بلاگ از مجله پارس هاست همراه ما باشید.

اپلیکیشن سرور چیست؟

وقتی از اپلیکیشن  سرور (Application Server) یا همان «سرور نرم‌افزار» صحبت می‌کنیم، منظور ما نرم‌افزاری است که بین سیستم عامل، منابع خارجی و اپلیکیشن‌ها قرار می‌گیرد و ضمن پردازش درخواست‌های کاربران، پاسخ مناسب را ارائه می‌دهد.

فرض کنید با اپلیکیشن موبایل یا فایل apk سفارش خود را ثبت می‌کنید. اپلیکیشن سرور درخواست شما را پردازش می‌کند، موجودی و اطلاعات مربوطه را بررسی می‌کند و پاسخ مناسب را به اپلیکیشن بازمی‌گرداند. به‌عبارت دیگر، اپلیکیشن سرور نقش پردازشگر اصلی پشت صحنه را ایفا می‌کند.

سرور اپلیکیشن در واقع با مهیا کردن محیط‌های از پیش آماده‌شده، توسعه‌دهندگان را قادر می‌سازد تا سریع‌تر کد بنویسند، با سرویس‌های خارجی تعامل کنند و پیچیدگی‌های مدیریت سرور و منابع آن را کاهش دهند. این سرویس‌ها به‌طور معمول در معماری چندلایه قرار می‌گیرند و جدا از رابط کاربری هستند؛ بنابراین تغییر، نگهداری و توسعه آن‌ها راحت‌تر انجام می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم برای شناخت انواع دیگر سرور به مقاله سرور چیست مراجعه کنید.

انواع اپلیکیشن سرور و کاربردهای آن‌ها

در دنیای اپلیکیشن سرورها، مدل‌ها و پیاده‌سازی‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام برای نیازهای خاص سازمانی و پروژه‌ای طراحی شده‌اند. در ادامه با شش نوع اصلی اپلیکیشن سرور آشنا می‌شویم و کاربرد، مزایا و ویژگی‌های هر کدام را به‌زبان ساده بررسی می‌کنیم تا انتخاب مناسب برای کسب‌وکار خود را راحت‌تر انجام دهید.

ابتدا انواع اپلیکیشن سرورها و کاربرد هر یک را به‌طور خلاصه در جدول زیر مرور می‌کنیم:

در ادامه، انواع سرورهای اپلیکیشن را به‌تفصیل توضیح می‌دهیم:

۱. سرورهای Java EE کامل (WebLogic, WebSphere, JBoss/WildFly)

این دسته سرورهای سازمانی کامل هستند که از استانداردهای Java EE پشتیبانی می‌کنند و قابلیت‌هایی مثل مدیریت تراکنش، صف پیام (JMS)، امنیت سطح سازمانی و Clustering را ارائه می‌دهند. سازمان‌های بزرگ و بانک‌ها که به پایداری، پشتیبانی و ویژگی‌های Enterprise نیاز دارند، اغلب از این سرورها استفاده می‌کنند. این سرورها پیچیده‌ترند ولی برای بارهای سنگین و نیازمندی‌های سازمانی مناسب‌اند.

۲. کانتینرهای سبک سرولت (Tomcat، Jetty)

این‌ها پیاده‌سازی‌های سبکتری از Runtime جاوا هستند که بیشتر برای اجرای سرولت‌ها و برنامه‌های وب ساده مناسب‌اند. اگر برنامه شما نیاز به امکانات کامل Java EE نداشته باشد، استفاده از Tomcat یا Jetty هزینه و پیچیدگی را کاهش می‌دهد و سرعت توسعه را بالا می‌برد. کانتینرهای سبک سرولت برای سرویس‌هایی که صرفا نیاز به پاسخ HTTP و پردازش ساده دارند، عالی‌اند.

پلتفرم‌های ابری (PaaS – Managed App Platforms)

پلتفرم‌هایی مثل سرویس‌های مدیریت‌شده ابر، سرور اپلیکیشن را به‌صورت سرویس ارائه می‌دهند؛ یعنی نصب، مقیاس‌گذاری و مانیتورینگ توسط ارائه‌دهنده انجام می‌شود. این پلتفرم‌ها مناسب تیم‌هایی هستند که می‌خواهند روی توسعه تمرکز کنند و عملیات زیرساخت را به دیگران بسپارند. چنین رویکردی، زمان عرضه به بازار را کوتاه می‌کند و هزینه‌کل مالکیت را در بسیاری موارد کاهش می‌دهد.

۴. اپلیکیشن سرور مجازی (VPS)

سرور مجازی برای شروع انتخابی اقتصادی است؛ سازمان‌های کوچک یا پروژه‌های آزمایشی می‌توانند با خرید vps اپلیکیشن سرور خود را راه‌اندازی کنند. کنترل بیشتری نسبت به پلتفرم‌های کاملا مدیریت‌شده مهیا می‌کند، ولی نیاز به مدیریت سیستم و نگهداری نرم‌افزار دارد. برای کسب‌وکارهایی که می‌خواهند هزینه اولیه پایین باشدt مناسب است.

۵. سرور اختصاصی (Dedicated Application Server)

وقتی نیاز به کنترل سخت‌افزاری کامل، دسترسی به منابع اختصاصی یا تطبیق‌های خاص دارید، سرور اختصاصی بهترین انتخاب است. سازمان‌هایی با بار بالا، نیازهای امنیتی ویژه یا تنظیمات سخت‌افزاری خاص از این مدل استفاده می‌کنند. هزینه و پیچیدگی مدیریتی در سرور اختصاصی بیشتر است، ولی حداکثر عملکرد و امنیت سرور را ارائه می‌دهد.

۶. پلتفرم کانتینری و کوبرنتیز (Containerized App Servers)

اجرای اپلیکیشن‌ها در کانتینر (Docker) و ارکستراسیون با Kubernetes تبدیل به استاندارد برای میکروسرویس‌ها شده‌است. این مدل برای مقیاس‌پذیری افقی، CI/CD و مدیریت نسخه‌ها عالی است و به تیم‌ها این امکان را می‌دهد تا سرویس‌ها را مستقل از زیرساخت اجرا کنند. برای سازمان‌هایی که معماری مدرن می‌خواهند و به خودکارسازی اهمیت می‌دهند، پلتفرم کانتینری و کوبرنتیز بهترین انتخاب است. 

اپلیکیشن‌های موبایل و ارتباط با سرور

امروزه بسیاری از اپلیکیشن‌ها، به‌ویژه اپلیکیشن اندروید، نیاز دارند تا با سرور برای اپلیکیشن تعامل کنند. این ارتباط می‌تواند از طریق پروتکل‌هایی مانند REST، WebSocket یا SOAP برقرار شود. در این رابطه، اپلیکیشن سرور نقش اساسی دارد، زیرا منطق پردازش درخواست‌ها، احراز هویت، و بازیابی اطلاعات از پایگاه داده را برعهده می‌گیرد.

به‌عنوان مثال، یک اپلیکیشن اندروید ممکن است برای کاربری خود داده‌ها را ارسال کند، استعلامی داشته باشد یا گزارشی بخواهد؛ همه این‌ها توسط سرور اجرای برنامه پردازش می‌شود.

نکته: اگر ارتباط بین موبایل و سرور به‌درستی محافظت نشود، احتمال سوءاستفاده وجود دارد. بنابراین پیاده‌سازی مناسب رمزنگاری، کنترل دسترسی و مانیتورینگ جزء اجزای اصلی خدمات است که نشان می‌دهد چرا سرور نرم افزارها برای سازمان‌ها ضروری‌اند.

راه‌اندازی و مدیریت اپلیکیشن سرور

محیط فیزیکی یا مجازی که سرور در آن قرار دارد، نقش مهمی در عملکرد، امنیت و پایداری اپلیکیشن سرور دارد. در زیرساخت‌های سازمانی، این محیط فیزیکی با عنوان اتاق سرور شناخته می‌شود؛ جایی که تجهیزات شبکه، ذخیره‌سازی و سیستم‌های خنک‌کننده به‌صورت متمرکز نگهداری می‌شوند.

پس از آماده‌سازی این زیرساخت، نوبت به راه‌اندازی سرور اپلیکیشن می‌رسد که به‌طور معمول شامل مراحل زیر است::

1. انتخاب مدل مناسب (مجازی، ابری، اختصاصی)
2. نصب و پیکربندی نرم‌افزار اپلیکیشن سرور و تنظیمات اولیه
3. اتصال به پایگاه داده، تنظیم امنیت، رمزنگاری و کنترل دسترسی
4. راه‌اندازی مانیتورینگ، پشتیبانی ۲۴/۷ و بررسی عملکرد
5. تست اولیه، مهاجرت داده و انتقال بدون وقفه

سازمان‌ها با بهره‌گیری از این فرایند می‌توانند با کمترین ریسک، سرویس حرفه‌ای و مطمئنی در اختیار کاربران قرار دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره راه اندازی سرور و فراگیری هرچه بهتر آن به مقاله ما در این باره مراجعه کنید.

نکته: از ابتدا ابزارهای کاملی برای کنترل، گزارش‌گیری و بهبود عملکرد در اختیار داشته باشید تا در زمان راه‌اندازی و بهره‌برداری با مشکل مواجه نشوید.

مزایای استفاده از اپلیکیشن سرور برای سازمان‌ها و توسعه‌دهندگان

استفاده از اپلیکیشن سرور در محیط سازمانی مزایای فراوانی دارد:

• امکان مدیریت متمرکز داده‌ها و کنترل یکنواخت بر سرویس‌ها
• ارتقای قابل‌توجه در عملکرد، مقیاس‌پذیری و در نتیجه تجربه بهتر برای کاربران
• کاهش پیچیدگی توسعه از طریق استفاده از ابزارها و خدمات آماده
• بهبود سطح امنیت با جداسازی لایه‌های مختلف و اعمال سیاست‌های مناسب

به‌طور خلاصه، وقتی سازمان شما سرویس اپلیکیشن سرور را به‌درستی انتخاب و پیاده‌سازی کند، می‌تواند از کارایی بهتر، سرعت بیشتر و هزینه‌های پایین‌تر بهره ببرد. این موضوع برای شرکت‌هایی که به‌دنبال رشد هستند یا خدمات IT گسترده دارند، اهمیت زیادی دارد. انتخاب نوع مناسب سرور، تنظیمات دقیق و پشتیبانی کامل، تفاوت بین یک سیستم عادی و یک زیرساخت حرفه‌ای را رقم می‌زند.

نقش اپلیکیشن  سرور در ارتباط با پایگاه داده و وب سرور

وقتی کاربر، درخواستی را ارسال می‌کند، ابتدا وب سرور آن را دریافت می‌کند. اگر درخواست مربوط به محتوای استاتیک باشد (مثل تصاویر یا فایل‌های HTML)، پاسخ بلافاصله ارسال می‌شود. اما زمانی که نیاز به پردازش داده، اجرای منطق تجاری یا ارتباط با سیستم مدیریت پایگاه داده (دیتابیس) وجود داشته‌باشد، وظیفه پردازش به اپلیکیشن سرور سپرده می‌شود.

در این فرایند، اپلیکیشن سرور نقش لایه میانی (Middleware Layer) را ایفا می‌کند؛ یعنی بین وب‌سرور و پایگاه داده قرار می‌گیرد و منطق کسب‌وکار را اجرا می‌کند. در واقع، زمانی که وب‌سرور نمی‌تواند به‌صورت مستقیم پاسخ را تولید کند، درخواست را به اپلیکیشن سرور ارسال می‌کند تا آن را پردازش کند و در صورت نیاز، داده‌ها را از پایگاه داده دریافت یا در آن ذخیره سازد. در انتها، نتیجه پردازش‌شده به وب‌سرور بازگردانده می‌شود تا برای کاربر نمایش داده‌شود.

وب‌سایت Amazon Web Services در این باره نقل می‌کند:

“Web servers deliver static content, while application servers handle dynamic content and business logic.”
«وب‌سرورها محتوای ایستا (مانند متن، تصویر یا HTML ساده) را ارائه می‌دهند، در حالی که اپلیکیشن سرورها مسئول پردازش محتوای پویا و اجرای منطق تجاری برنامه‌ها هستند.»

در یک سناریوی معمول، کاربر از طریق مرورگر یا اپلیکیشن موبایل درخواستی ارسال می‌کند. وب سرور این درخواست را دریافت کرده و اگر نیاز به پردازش پویا وجود داشته‌باشد، آن را به اپلیکیشن سرور می‌فرستد. اپلیکیشن سرور با دسترسی به پایگاه داده یا سایر سرویس‌ها، داده‌ها را پردازش می‌کند و نتیجه را به وب‌سرور بازمی‌گرداند تا برای کاربر نمایش داده‌شود. 

این معماری باعث افزایش کارایی و پایداری سیستم می‌شود و به دلیل جدا بودن لایه داده از لایه نمایش، امنیت سرور نیز به‌طور چشمگیری بهبود می‌یابد.

نقش حیاتی اپلیکیشن سرور در موفقیت سرویس‌های مدرن

در این مقاله دانستیم که اپلیکیشن سرور Application Server چیست، چه مدل‌هایی دارد و ارتباط آن با اپلیکیشن موبایل چگونه برقرار می‌شود. در واقع، هر یک از این مفاهیم بخشی از زیرساخت نرم‌افزاری هستند که اجرای برنامه‌ها، مدیریت داده‌ها و ارائه سرویس‌های پویا به کاربران را ممکن می‌سازند.

در پایان، به‌یاد داشته باشید، انتخاب دقیق نوع سرور، پیکربندی درست و نظارت مداوم می‌تواند تفاوت بین یک سرویس بسیار موفق و یک سیستم با نقاط ضعف را تعیین کند؛ این همان چیزی است که در عصر دیجیتال سازمان‌ها را از رقبا متمایز می‌کند.

پارس هاست بیش از ٢٠ سال است که در حوزه سرور، هاست و دامنه با هزاران شرکت و سازمان کوچک و بزرک همکاری داشته و آماده خدمات‌رسانی به انواع کسب‌وکارهای آنلاین است. شما می‌توانید برای خرید سرور با زیرساخت ابری در انواع مختلف، با شماره ۴۱۹۴۸-۰۲۱ تماس حاصل فرمایید تا کارشناسان ما راهنمایی‌های لازم را به شما عزیزان ارائه دهند.

سوالات متداول

۱. اپلیکیشن سرور چیست؟
اپلیکیشن سرور نرم‌افزاری است که درخواست‌های کاربران را پردازش می‌کند و داده‌ها یا پاسخ مناسب را از پایگاه داده یا سرویس‌های داخلی برای آن‌ها ارسال می‌کند.

۲. تفاوت اپلیکیشن سرور با وب‌سرور چیست؟
وب‌سرور محتوای ایستا مثل صفحات HTML و تصاویر را ارائه می‌دهد، اما اپلیکیشن سرور منطق برنامه و محتوای پویا را پردازش می‌کند.

۳. چگونه اپلیکیشن موبایل با سرور ارتباط برقرار می‌کند؟
اپلیکیشن موبایل به‌طور معمول از طریق پروتکل‌هایی مثل REST یا WebSocket با اپلیکیشن سرور ارتباط دارد تا داده‌ها ارسال یا دریافت و پردازش شوند.

۴. برای راه‌اندازی اپلیکیشن سرور به چه مواردی نیاز دارم؟
باید نوع سرور مناسب را انتخاب کنید، نرم‌افزار اپلیکیشن سرور را نصب و پیکربندی کنید، امنیت و دسترسی‌ها را تنظیم کنید و سیستم را مانیتور کنید.

۵. مزایای استفاده از اپلیکیشن سرور چیست؟
اپلیکیشن سرور مدیریت متمرکز داده‌ها، مقیاس‌پذیری بهتر، امنیت بالاتر و کاهش پیچیدگی توسعه را برای سازمان‌ها و توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند.